СЭТГЭЛ ЗҮЙН ШИНЖ

Ер нь хүмүүс сэтгэл зүйн хувьд яагаад өөр өөр байдаг юм бэ? Үүнд бүр МЭӨ үеэс эрдэмтэд судалгаа хийж танин мэдэхийг хүссээр өнөөг хүрчээ. Гэхдээ хүний сэтгэл зүйн талаар 100 хувийн үнэн дүгнэлт, гаргалгаа хийнэ гэдэг хэцүү. Хүмүүсийн сэтгэл зүйн ялгааны талаар анх Грекийн эмч Гиппократ хүний зан төлөвийн үндсэн шинжүүдийг хүний бие дэх шингэний зохицуулгаар тайлбарлан тодорхойлсон байдаг. Хүний биед эдгээрээс хамгийн их байгаа шингэнээр нь тайлбарлах оролдлого хийж байжээ.

Энэ ангилалад нэгэн сонирхолтой зүйл тусгагддаг. Холерикийг Монголчууд цөс нь хөөрсөн үгүй мөн омголон хүүхэд шүү гэж хэлдэг, сангвиникийг нүүрэндээ галтай нүдэндээ цогтой сайн хүү байна ч гэж хэлдэг. Меланхолекийг манай энэ сулбагар хүүхэд, хүү гэдэг бол флегматикийг манай хүн ч буурь суурь заагаад, тайван шүү гэж хэлдэг нь сэтгэл зүйн мэдлэг, ухаан өндөр байсныг харуулдаг. Монголчуудын хэрэглэж байсан эдгээр зүйрлэл нь сэтгэл зүйн шинж болох зан үйлийг эрт дээр үед ч гэсэн хэлж байсан нь гайхалтай. Гиппократын энэ ангилал өнөөг хүртэл хэрэглэгдэж байгаа юм. Түүнээс гадна хүний темпераментийг мэдрэмжийн ба үйл ажиллагааны гэж үндсэн хоёр хэсэгт хуваан сангвиник, холерик, флегматик, меланхолик гэсэн дөрвөн хэв шинжид хуваасан байдаг. Темперамент нь зан төлөв бүрэлдэхэд нөлөөлөх ба тэр нь бие махбодын шинж байдлаас бус оюунлаг шинж чанарыг илэрхийлж байдаг. Гэхдээ дан ганц “нэг темперамент” хүнд зонхилдоггүй. Дөрвүүлээ хоршин байгаа гэдгийг та санаарай. Бидний мэдэж байгаараа гэр бүлийн хосууд нэг темпераменттай байх нь ховор бөгөөд нэг болон ижил төстэй зан араншинтай хүмүүсийн хамтран ажиллах чадвар ч гэсэн сул байдаг гэдгийг амьдралын туршлага харуулдаг. Тийм ч учраас өөр болон эсрэг тэсрэг хоёр зан араншинтай хүмүүс хамгийн сайн зохицдог. Та өөрийгөө болон хамгийн дотны хүмүүсээ эдгээр темпераментуудын аль вэ гэдгийг тунгаан бодоорой.

1.Сангвиник: Сайн тал нь нийтэч, эвсэг, цайлган, авхаалжтай, шинэ зүйл рүү тэмүүлдэг. Удаан хугацаагаар оюуны болон биеийн хөдөлмөр хийх чадвартай. Мэдээллийг түргэн хүлээн авч ойлгодог. Ямар нэг зүйлд дасан зохицохдоо амархан. Хүмүүстэй хэл амаа амархан ололцдог.

2.Флегматик: Сайн тал нь тэсвэр, тэвчээртэй, хүлээцтэй, буурь суурьтай, юмыг гүнзгий боддог, ойлгож тогтоосон зүйлээ мартдаггүй, хэвшмэл амьдралд дуртай, бодлоготой.

3.Холерик: Сайн тал нь тэсвэр тэвчээр сайн, түргэн авхаалжтай, шударга, сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй, темп сайн, эрч хүчээ дайчлан хийдэг, дайчин, тууштай. Сул тал нь шаралхуу, эв дүй олохдоо муу, харилцаанд нөхцөл байдалд амархан зохицдоггүй, зөрүүд, өөрийнхөөрөө, эв хавгүй, дээрэлхүү, түрэмгий, зальтай.

4.Меланхолик: Сайн тал нь хариуцлагтай, нямбай, цэвэрч, үерхэл нөхөрлөл, хайр дурлалд үнэнч. Сул тал нь зөөлөн, намуун, эмзэг, өрөвчхөн, уярамтгай, дуулгавартай, гутрамтгай, аймхай, хулчгар, өвчин зовлонд эмзэг.

Монголучуудын хувьд 2, 3 дахь темперамент давамгайлдаг. Та ингээд өөрийнхөө сэтгэл зүйг танин мэддэг боллоо. Өөртөө итгэлтэй, өөдрөг байгаарай.

Behaviorism

Founded in the early 20th century by American psychologist John B.Watson, behaviorism was embraced and extended by AmericansEdward Thorndlike, Clark L.Hull , Edward C.Tolman , and later B.F.Skinner. Behaviorism reflected a belief that the methodology behind laboratory-based animal experimentation, which was increasing in popularity as physiology grew more sophisticated, could provide useful psychosocial understanding of a type that comparatively subjective inquiries, such as psychodynamic analysis as employed by Freud or introspection as used by Wundt and James, could not.

The behaviorists shared with their predecessors a philosophical inclination toward positivism and determinism. With Skinner, however, they entered into a line of thought, extending back to Austrian physicist and philosopher Ernst Mach, which held that the research methods most faithful to their scientific orientation would yield "the pursuit of tools for the control of life problems rather than a search for timeless truths". The behaviorists argued that many contents of the mind were not open to scientific scrutiny and that scientific psychology should emphasize the study of observable behavior. Behaviorists focused on behavior-environment relations and analyzed overt and covert (i.e., private) behavior as a function of the organism interacting with its environment.Therefore, they often rejected or deemphasized dualistic explanations such as "mind" or "consciousness"; and, in lieu of probing an "unconscious mind" that underlies unawareness, they spoke of the "contingency-shaped behaviors" in which unawareness becomes outwardly manifest.

Among the behaviorists' most famous creations are Watson's Little Albert experiment, which applied classical conditioning to a human being, and Skinner's notion of operant conditioning, which acknowledged that human agency could affect patterns and cycles of environmental stimuli and behavioral responses. American linguist Noam Chomsky's critique of the behaviorist model of language acquisition is regarded by many as a key factor in the decline of behaviorism's prominence. But Skinner's behaviorism has not died, perhaps in part because it has generated successful practical applications. The fall of behaviorism as an overarching model in psychology, however, gave way to a new dominant paradigm: cognitive approaches.